અનામત મામલે સુપ્રીમ કોર્ટમાં ફરી સુનાવણી થઈ છે. મંગળવારે, સુપ્રીમ કોર્ટમાં 7 ન્યાયાધીશોની બંધારણીય બેન્ચે SC/ST વર્ગને આપવામાં આવતી અનામતમાં SC/ST વર્ગના સૌથી વધુ જરૂરિયાતમંદ લોકોને અનામત અને પ્રાથમિકતા આપવાના મુદ્દા પર વિચાર-મંથન શરૂ કર્યું છે જેમાં આ વખતે કોર્ટ રાજ્ય સરકારો વતી ક્વોટા પર વિચાર કરી રહી છે. સુપ્રીમ કોર્ટે એક ટિપ્પણી કરી અને પૂછ્યું કે શા માટે પછાત જાતિઓમાં સમૃદ્ધ લોકોને અનામતની બહાર રાખવામાં આવતા નથી? જો કે, આ બાબતે જજે એ પણ સ્પષ્ટ કર્યું કે આ કાયદો બનાવવાનું અને તેના પર નિર્ણય લેવાનું કામ કેન્દ્ર સરકારનું છે.

પંજાબનો મામલો સુપ્રીમ કોર્ટ સમક્ષ છે, જેમાં પંજાબ સરકાર 2006માં પંજાબ અનુસૂચિત જાતિ અને પછાત વર્ગ (સેવાઓમાં અનામત) અધિનિયમ 2006 લાવી હતી. આ કાયદાઓમાં, પંજાબમાં ACC કેટેગરીને આપવામાં આવેલા કુલ આરક્ષણમાંથી, પચાસ ટકા બેઠકો અને પ્રથમ પ્રાથમિકતા વાલ્મિકી અને મઝહબીઓ (ધાર્મિક શીખો) માટે નક્કી કરવામાં આવી હતી. મુખ્ય ન્યાયાધીશ ડીવાય ચંદ્રચુડની આગેવાની હેઠળની સાત સભ્યોની બેંચ અને જસ્ટિસ બીઆર ગવઈ, જસ્ટિસ વિક્રમનાથ, જસ્ટિસ બેલા એમ ત્રિવેદી, જસ્ટિસ પંકજ મિત્તલ, જસ્ટિસ મનોજ મિશ્રા અને જસ્ટિસ સતીશ ચંદ્ર શર્મા આ કેસની સુનાવણી કરે છે.

બેન્ચમાં રહેલા જજ વિક્રમનાથે આ મુદ્દો ઉઠાવ્યો હતો કે અનામતની યાદીમાંથી શક્તિશાળી અને પ્રગતિશીલ જ્ઞાતિઓને હટાવવા માટે ઘણી વખત લડત ચાલી રહી છે. તેમજ જસ્ટિસ બીઆર ગવઈ, જેઓ પોતે એસસી કેટેગરીના છે, તેમણે કહ્યું કે આ સમુદાયના વ્યક્તિ IAS અને IPS જેવી સેવાઓમાં જોડાયા પછી શ્રેષ્ઠ સુવિધાઓ મેળવી રહ્યા છે. શું આ પછી પણ તેમના બાળકોને અનામતનો લાભ મળતો રહેવો જોઈએ? આ તમામ બાબતો પંજાબ સરકારની અનામત સંબંધિત મુદ્દા પર સુનાવણી દરમિયાન બની હતી.

પંજાબ સરકાર પંજાબ અનુસૂચિત જાતિ અને પછાત વર્ગ (સેવાઓમાં અનામત) એક્ટ 2006ની માન્યતાનો બચાવ કરી રહી છે. સુપ્રીમ કોર્ટ આર્થિક રીતે મજબૂત જાતિઓને તેમાંથી બહાર લાવવાની વાત કરી રહી છે ત્યારે એ મુદ્દો પણ ઊભો થાય છે કે ક્વોટા સિસ્ટમ થોડા સમય માટે આપવામાં આવી હતી, તો પછી આઝાદીના 7 દાયકાથી વધુ સમય પછી પણ કેમ આ ચાલી  રહી છે! આઝાદીના લગભગ બે દાયકા પહેલા જ બ્રિટિશ સરકારે અનુસૂચિત જાતિઓને ક્વોટા આપવાની પહેલ કરી હતી. બંધારણ સભાની રચના થઇ જેમાં અનામતની ચર્ચા પણ કરવામાં આવી હતી.

તાજેતરમાં સુપ્રીમ કોર્ટે પણ કહ્યું હતું કે જો અનામતનો હેતુ સિદ્ધ થાય છે તો આવા લોકોને તેમાંથી બાકાત રાખવા જોઈએ જેથી જરૂરિયાતમંદોને લાભ મળી શકે. આર્થિક રીતે નબળો વર્ગ એટલે કે EWS આરક્ષણનો ઉલ્લેખ હતો. આ તે સામાન્ય વર્ગના લોકો માટે હશે જેઓ આર્થિક રીતે નબળા છે. આ સાથે જનરલ કેટેગરીને 10 ટકા સુધીનો ક્વોટા મળશે. જો કે, આમાં પણ ઘણી શરતો છે. જેમ કે EWS ક્વોટા હેઠળ આવવા માટે વાર્ષિક આવક અને ઘર-જમીન કેટલી હોવી જોઈએ. આ ક્વોટા દ્વારા સરકારી નોકરીઓમાં અનામત આપવામાં આવે છે. ઘણા રાજ્યોએ તેમના રાજ્યોમાં ક્વોટા પણ લાગુ કર્યો છે.