નવી દિલ્હી. સુપ્રીમ કોર્ટે બુધવારે એસસી-એસટીના ક્વોટા પર તમામ પક્ષકારોની દલીલો સાંભળ્યા બાદ પોતાનો નિર્ણય સુરક્ષિત રાખ્યો હતો. આ કિસ્સામાં, સુપ્રીમ કોર્ટ નક્કી કરશે કે રાજ્ય સરકારને અનામત માટે SC-STમાં પેટા-વર્ગીકરણ કરવાનો અધિકાર છે કે કેમ.
મુખ્ય ન્યાયાધીશ ડીવાય ચંદ્રચુડની આગેવાની હેઠળની સાત સભ્યોની બંધારણીય બેંચ આ મામલે જે પણ નિર્ણય આપશે તે ભવિષ્યમાં અનામતની દિશા અને સ્થિતિ નક્કી કરશે. સાત જજોની બંધારણીય બેંચ આ જ મુદ્દા પર 2004માં ઈવી ચિન્નૈયા કેસમાં આપવામાં આવેલા પાંચ જજોના ચુકાદા પર પણ પુનર્વિચાર કરશે.
ચિન્નૈયાના નિર્ણયમાં સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું હતું કે રાજ્ય સરકારને એસસી/એસટી આરક્ષણમાં પેટા-વર્ગીકરણ કરવાનો અધિકાર નથી. સુપ્રીમ કોર્ટમાં કુલ 23 અરજીઓ પેન્ડિંગ છે જેમાં SC-ST અનામતમાં પેટા વર્ગીકરણનો મુદ્દો ઉઠાવવામાં આવ્યો છે. મુખ્ય મુદ્દો પંજાબનો છે. જેમાં પંજાબ સરકાર 2006માં પંજાબ અનુસૂચિત જાતિ અને પછાત વર્ગ (સેવાઓમાં અનામત) અધિનિયમ 2006 લાવી હતી. આ કાયદામાં, પંજાબમાં એસસી કેટેગરીને આપવામાં આવેલા કુલ અનામતમાંથી, 50 ટકા બેઠકો અને પ્રથમ પ્રાથમિકતા વાલ્મિકી અને મઝહબીઓ (ધાર્મિક શીખો) માટે નક્કી કરવામાં આવી હતી.
2010માં હાઈકોર્ટે પંજાબના આ કાયદાને ગેરબંધારણીય જાહેર કર્યો હતો, જેની સામે પંજાબ સરકારે સુપ્રીમ કોર્ટમાં અપીલ કરી હતી. સાત ન્યાયાધીશો આ કેસની સુનાવણી કરી રહ્યા છે કારણ કે 2004 માં, સુપ્રીમ કોર્ટની પાંચ જજોની બેન્ચે ઇવી ચિન્નૈયા વિ આંધ્રપ્રદેશ કેસમાં કહ્યું હતું કે રાજ્ય સરકારને અનુસૂચિત જાતિનું વર્ગીકરણ કરવાનો અધિકાર નથી.
સુપ્રીમ કોર્ટના પાંચ ન્યાયાધીશોની અન્ય બેન્ચે સ્વીકાર્યું હતું કે ચન્નયાના નિર્ણય પર પુનર્વિચાર કરવાની જરૂર છે, તેથી અનામતના હેતુ માટે એસસી-એસટી કેટેગરીમાં પેટા-વર્ગીકરણની આ બાબતને સાત ન્યાયાધીશોની બેંચ દ્વારા ધ્યાનમાં લેવામાં આવી રહી છે.

ચીફ જસ્ટિસ ચંદ્રચુડ, જસ્ટિસ બીઆર ગવઈ, વિક્રમનાથ, બેલા એમ ત્રિવેદી, પંકજ મિત્તલ, મનોજ મિશ્રા અને સતીશ ચંદ્ર શર્માની સાત સભ્યોની બેંચે ત્રણ દિવસ સુધી તમામ પક્ષકારોની વિગતવાર દલીલો સાંભળ્યા બાદ આ કેસમાં પોતાનો ચુકાદો અનામત રાખ્યો હતો. ચર્ચા દરમિયાન, પંજાબ સરકારે અનુસૂચિત જાતિ (એસસી) કેટેગરીના વધુ પછાત અને વધુ જરૂરિયાતમંદોને અનામતનો લાભ આપવા માટે એસસી કેટેગરીના પેટા-વર્ગીકરણને યોગ્ય ઠેરવ્યું હતું. કેન્દ્રએ પણ આમાં પેટા વર્ગીકરણને ન્યાયી ઠેરવ્યું હતું. આદર, પરંતુ બીજી તરફ ઘણા પક્ષોએ એસસી-એસટી કેટેગરીના પેટા-વર્ગીકરણનો વિરોધ કર્યો અને ચિન્નૈયા કેસમાં ચુકાદાને સમર્થન આપ્યું.
સુપ્રીમ કોર્ટના પાંચ ન્યાયાધીશોની અન્ય બેન્ચે સ્વીકાર્યું હતું કે ચન્નયાના નિર્ણય પર પુનર્વિચાર કરવાની જરૂર છે, તેથી અનામતના હેતુ માટે એસસી-એસટી કેટેગરીમાં પેટા-વર્ગીકરણની આ બાબતને સાત ન્યાયાધીશોની બેંચ દ્વારા ધ્યાનમાં લેવામાં આવી રહી છે.

ચીફ જસ્ટિસ ચંદ્રચુડ, જસ્ટિસ બીઆર ગવઈ, વિક્રમનાથ, બેલા એમ ત્રિવેદી, પંકજ મિત્તલ, મનોજ મિશ્રા અને સતીશ ચંદ્ર શર્માની સાત સભ્યોની બેંચે ત્રણ દિવસ સુધી તમામ પક્ષકારોની વિગતવાર દલીલો સાંભળ્યા બાદ આ કેસમાં પોતાનો ચુકાદો અનામત રાખ્યો હતો. ચર્ચા દરમિયાન, પંજાબ સરકારે અનુસૂચિત જાતિ (એસસી) કેટેગરીના વધુ પછાત અને વધુ જરૂરિયાતમંદોને અનામતનો લાભ આપવા માટે એસસી કેટેગરીના પેટા-વર્ગીકરણને યોગ્ય ઠેરવ્યું હતું. કેન્દ્રએ પણ આમાં પેટા વર્ગીકરણને ન્યાયી ઠેરવ્યું હતું. આદર, પરંતુ બીજી તરફ ઘણા પક્ષોએ એસસી-એસટી કેટેગરીના પેટા-વર્ગીકરણનો વિરોધ કર્યો અને ચિન્નૈયા કેસમાં ચુકાદાને સમર્થન આપ્યું.

ગુરુવારે, જ્યારે રાજ્ય દ્વારા પેટા-વર્ગીકરણ સામે પક્ષકારોમાંથી એક વતી દલીલો આપવામાં આવી રહી હતી, ત્યારે બેન્ચનું નેતૃત્વ કરી રહેલા ચીફ જસ્ટિસે ટિપ્પણી કરી હતી કે ચાલો આપણે માની લઈએ કે આ કિસ્સામાં તેઓએ (રાજ્ય સરકારે) માત્ર પરવાનગી આપી છે. ધાર્મિક શીખોને પસંદ કરીને છોડી દીધા, તો શું ધાર્મિક શીખો એવી દલીલ ન કરી શકે કે અમે પણ વાલ્મીકિઓની જેમ પછાત છીએ, તમે અમને કેમ છોડી દીધા.

ચીફ જસ્ટિસે કહ્યું કે અમે માત્ર વાલ્મિકીઓનું ઉદાહરણ આપી રહ્યા છીએ, પરિસ્થિતિ તેનાથી વિપરીત પણ હોઈ શકે છે. કહેવાનો અર્થ એ છે કે જેમને બાકાત રાખવામાં આવ્યા છે તેઓ હંમેશા કલમ 14માં સમાનતાના આધારે તેમના વર્ગીકરણને પડકારી શકે છે, પરંતુ રાજ્ય એમ કહીને જવાબ આપી શકે છે કે આપણે પછાતતાની હદને જોઈને જાતિનું વર્ગીકરણ કરી શકીએ છીએ.

જસ્ટિસ ગવઈએ કહ્યું તેમ, ચીફ જસ્ટિસે કહ્યું કે તમે સૌથી પછાત લોકોને લાભ આપવા માંગો છો, પરંતુ સૌથી પછાત લોકોને લાભ આપીને, તમે માત્ર કેટલાક સૌથી પછાતને લાભ આપીને અને અન્યને છોડીને તે કરી શકતા નથી. અન્યથા તે તુષ્ટિકરણની ખતરનાક વૃત્તિ બની જાય છે. એ જ રીતે, કેટલાક રાજ્યો કેટલીક જાતિઓ પસંદ કરશે, અન્ય અન્ય જાતિઓ પસંદ કરશે. વિચાર એવો છે કે અનામતમાં રાજનીતિ ન થવા દેવી જોઈએ. ચીફ જસ્ટિસે કહ્યું,