નળસરોવરમાં દુર્લભ સબાઇન ગુલ પક્ષીનું અવલોકન : ભારતમાં 12 વર્ષ બાદ ફરીથી નજરે પડ્યું
રિપોર્ટર
હિતેન્દ્ર ગોસાઈ
અમદાવાદ
નળસરોવરના પક્ષી તીર્થમાં આજે એક ઐતિહાસિક ક્ષણ નોંધાઇ છે. સવારે લગભગ 9 વાગ્યે, અહીં દુર્લભ માનવામાં આવતું સબાઇન ગુલ (Sabine’s Gull – Xema sabini) પક્ષી જોવા મળ્યું, જેને ભારતમાં છેલ્લે 2013માં કેરળમાં અવલોકન કરવામાં આવ્યું હતું.
સબાઇન ગુલ તેના ત્રિરંગી પાંખના આધારે વિશિષ્ટ ઓળખ ધરાવે છે – કાળી ટોપી, સફેદ ડોક, રાખોડી પાંખો, તથા પીળી ટોચ સાથેની કાળી ચાંચ. તે માત્ર બે એવા ગુલ પ્રજાતિઓમાંનું એક છે, જેમાં ખાંચવાળી પૂંછડી જોવા મળે છે. પક્ષીવિદોના જણાવ્યા અનુસાર, તેનો આકર્ષક દેખાવ અને દુર્લભ હાજરી નળસરોવરની વૈશ્વિક પખેરું ધરોહરમાં એક નવી ઉમેરા તરીકે નોંધાય છે.
વન વિભાગના કર્મચારીઓ નિયમિત વ્હિલપેટ્રોલ દરમ્યાન જ્યારે આ પક્ષીને નળસરોવર જળાશયમાં તરતું જોયું, ત્યારે સમગ્ર અભયારણ્યમાં ઊલ્લાસની લાગણી પ્રસરી ગઈ. આવું અવલોકન એ દ્રષ્ટિએ પણ મહત્વપૂર્ણ છે કે ભારતમાં સબાઇન ગુલની હાજરી ખૂબજ ઓછાવાર જોવા મળે છે અને તેની કોઈ નિયમિત સ્થળાંતર માર્ગ ભારત સાથે જોડાયેલો નથી.
આ પક્ષી સામાન્ય રીતે ઉત્તર ધ્રુવીય પ્રદેશોમાં જેમ કે સાઇબેરિયા, ગ્રીનલેન્ડ અને ઉત્તર અમેરિકામાં પ્રજનન કરે છે અને ત્યારપછી દક્ષિણ અમેરિકાના કેપ હોર્ન કે આફ્રિકાના પશ્ચિમી કાંઠા તરફ શિયાળુ સ્થળાંતર કરે છે. ભારતના ઉલ્લેખિત સ્થળાંતર માર્ગોથી તે દૂર રહે છે, તેથી ભારતમાં તેની હાજરી સામાન્ય રીતે ભૂલચૂકથી થતી હોવાનું મનાય છે.
નળસરોવર પહેલેથી જ દેશી અને વિદેશી પક્ષીઓ માટે અત્યંત મહત્વનું સ્થળ છે. અહીં ફ્લેમિંગો, પેલિકન, બતક, વેડર્સ જેવી અનેક પ્રજાતિઓ રહે છે. સબાઇન ગુલની હાજરીથી આ સ્થળની આંતરરાષ્ટ્રીય ખ્યાતિમાં વધારો થશે.
વન વિભાગે દયાળુ પક્ષીપ્રેમીઓ, પર્યટકો અને સ્થાનિકોને અનુરોધ કર્યો છે કે તેઓ આવા દુર્લભ પક્ષી અવલોકનોનો આનંદ જવાબદારીપૂર્વક માણે અને કોઈ અસામાન્ય પક્ષી નજરે પડે તો તેની તત્કાળ જાણ કરે. આવી ઘટનાઓ પક્ષી સ્થળાંતર અને પર્યાવરણ સંબંધિત વૈજ્ઞાનિક સંશોધનમાં અહમ ભૂમિકા ભજવી શકે છે.
