અરવલ્લી
અહેવાલ :હિતેન્દ્ર પટેલ
પ્રાકૃતિક ખેતી : પ્રાકૃતિક ખેતીમાં જૈવિક જંતુનાશકો, જંતુ નિયંત્રણ મહત્વનું
*રાસાયણિક જંતુનાશકોનો ઉપયોગ ટાળીને જૈવિક જંતુનાશકો દ્વારા જંતુ નિયંત્રણ કરવામાં આવે છે*
*નીમમાં રહેલું ‘એઝાડિરેક્ટીન’ નામનું સક્રિય તત્વ જંતુઓની વૃદ્ધિ અટકાવે*
*આદુ, લસણ, લીમડો, તુલસી, અને મરચાંના ઉકાળા જંતુઓને દૂર રાખવામાં મદદગાર*
પ્રાકૃતિક ખેતી એ પર્યાવરણને અનુકૂળ અને ટકાઉ ખેતીની પદ્ધતિ છે, જેમાં રાસાયણિક જંતુનાશકોનો ઉપયોગ ટાળીને જૈવિક જંતુનાશકો દ્વારા જંતુ નિયંત્રણ કરવામાં આવે છે. નીમ આધારિત જંતુનાશકો, ગૌમૂત્ર, અને હર્બલ આધારિત ઉકાળો આ પદ્ધતિના મુખ્ય ઘટકો છે, જે જમીન, પાક અને માનવ સ્વાસ્થ્યને નુકસાન પહોંચાડ્યા વિના જંતુઓને નિયંત્રિત કરે છે.
નીમ આધારિત જંતુનાશકોમાં નીમનું તેલ અને નીમના પાંદડાનો ઉકાળો જૈવિક જંતુનાશક તરીકે અસરકારક છે. નીમમાં રહેલું ‘એઝાડિરેક્ટીન’ નામનું સક્રિય તત્વ જંતુઓની વૃદ્ધિ અટકાવે છે અને તેમને ભગાડે છે. નીમના તેલને પાણીમાં ભેળવી (5 મિલી/લિટર) છંટકાવ કરવાથી ચૂસિયા, ઈયળો અને અન્ય જંતુઓ નિયંત્રણમાં આવે છે. ગૌમૂત્ર પ્રાકૃતિક જંતુનાશક અને ફૂગનાશક તરીકે કામ કરે છે. તેમાં રહેલા એન્ટીબેક્ટેરિયલ ગુણો પાકને રોગોથી બચાવે છે. ગૌમૂત્રને પાણીમાં (1:10 ના ગુણોત્તરમાં) ભેળવીને છંટકાવ કરવાથી ફૂગ અને જંતુઓ નિયંત્રણમાં રહે છે. ગુજરાતના ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં ગૌમૂત્ર સરળતાથી ઉપલબ્ધ હોવાથી આ ખર્ચ-અસરકારક પદ્ધતિ છે. ગુજરાતના ખેડૂતો નીમના બીજ અને પાંદડાનો ઉપયોગ સરળતાથી કરી શકે છે, કારણ કે નીમનાં ઝાડ રાજ્યભરમાં સરળતાથી ઉપલબ્ધ છે.આદુ, લસણ, લીમડો, તુલસી, અને મરચાંના ઉકાળા જંતુઓને દૂર રાખવામાં મદદ કરે છે. ઉદાહરણ તરીકે, લસણ અને મરચાંનો ઉકાળો (50 ગ્રામ લસણ + 20 ગ્રામ મરચું 1 લિટર પાણીમાં ઉકાળી) છંટકાવ કરવાથી ચૂસિયા અને ઈયળો નાશ પામે છે. આ હર્બલ ઉકાળા બનાવવા સરળ અને પર્યાવરણને અનુકૂળ છે.આ જૈવિક જંતુનાશકો પ્રાકૃતિક ખેતીના સિદ્ધાંતોને અનુરૂપ છે, જે જમીનની ફળદ્રુપતા અને જૈવવિવિધતાને જાળવે છે. ગુજરાતના ખેડૂતો આ પદ્ધતિઓ અપનાવીને રાસાયણિક નુકસાન ઘટાડી, ટકાઉ ખેતીને પ્રોત્સાહન આપી શકે છે. સરકારી યોજનાઓ અને તાલીમ કાર્યક્રમો દ્વારા આ પદ્ધતિઓનો પ્રચાર પણ થઈ રહ્યો છે, જે ખેડૂતોને આર્થિક અને પર્યાવરણીય લાભ આપે છે.
