સુપ્રીમ કોર્ટે ‘100% EVM વોટ – VVPAT વેરિફિકેશન’ મામલે ચૂંટણી પંચને પાઠવી નોટિસ

સંસદીય મતવિસ્તારના દરેક વિધાનસભા મતવિસ્તારમાં માત્ર 5 રેન્ડમલી સિલેક્ટેડ (ઈલેક્ટ્રોનિક વોટિંગ મશીન) ઈવીએમના વેરિફિકેશનને બદલે ચૂંટણીમાં તમામ વોટર વેરિફાઈડ પેપર ઓડિટ ટ્રેલ (VVPAT) પેપર સ્લિપની ગણતરીની માંગ કરતી અરજી પર સુપ્રીમ કોર્ટે આજે નોટિસ જારી કરી છે.

જસ્ટિસ બીઆર ગવઈ અને સંદીપ મહેતાની ડિવિઝન બેન્ચે એસોસિએશન ફોર ડેમોક્રેટિક રિફોર્મ્સ દ્વારા માંગ કરતી અન્ય અરજી સાથેનો આદેશ પસાર કર્યો હતો.

અરજીમાં ECની માર્ગદર્શિકાને પણ પડકારવામાં આવ્યો છે જે જણાવે છે કે VVPAT ચકાસણી ક્રમિક એટલે કે એક પછી એક રીતે કરવામાં આવશે, જેનાથી બિનજરૂરી વિલંબ થશે. અરજીમાં એવી દલીલ કરવામાં આવી છે કે જો વેરિફિકેશન એકસાથે કરવામાં આવે અને દરેક વિધાનસભા મતવિસ્તારમાં ગણતરી માટે વધુ સંખ્યામાં અધિકારીઓ તૈનાત કરવામાં આવે તો સંપૂર્ણ VVPAT વેરિફિકેશન 5-6 કલાકમાં થઈ શકે છે.

અરજદારે દલીલ કરી હતી કે જ્યારે સરકારે લગભગ 24 લાખ VVPAT ની ખરીદી પર લગભગ 5000 કરોડ રૂપિયાનો ખર્ચ કર્યો છે, હાલમાં માત્ર 20,000 VVPAT સ્લિપની ચકાસણી કરવામાં આવે છે

VVPAT અને EVM ને લઈને નિષ્ણાતો દ્વારા ઘણા પ્રશ્નો ઉઠાવવામાં આવી રહ્યા છે અને હકીકત એ છે કે ભૂતકાળમાં EVM અને VVPAT મત ગણતરી વચ્ચે મોટી સંખ્યામાં વિસંગતતાઓ નોંધવામાં આવી છે તે જોતાં તે આવશ્યક છે કે તમામ VVPAT સ્લિપની ગણતરી કરવામાં આવે. આ યોગ્ય રીતે ચકાસવાની તક છે કે બેલેટ પેપરમાં તેના/તેણીના મતની ગણતરી પણ તેને મતપેટી પર શારીરિક રીતે તેની VVPAT સ્લિપ મૂકવાની મંજૂરી આપીને કરવામાં આવે છે.

અરજદારે માંગણી કરી છે કે,

(i) ECIએ VVPAT દ્વારા મતદાર દ્વારા ‘આપેલ મતની નોંધણી’ મતો સાથે તમામ VVPAT પેપર સ્લિપ્સની ગણતરી કરીને EVM માં ગણતરીની ફરજિયાતપણે ચકાસણી કરે છે.

(ii) ઈલેક્ટ્રોનિક વોટિંગ મશીનો અને VVPATs પરના માર્ગદર્શિકા નંબર 14.7 (h) તારીખ 2023 ના ઑગસ્ટ, 2023 ના રોજ ભારતના ચૂંટણી પંચ દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવેલ અને જારી કરવામાં આવેલ છે, જ્યાં સુધી તે VVPAT સ્લિપ્સની ક્રમિક ચકાસણીને અનુમતિ આપે છે, જેના પરિણામે તમામ VVPAT સ્લિપની ગણતરીમાં અયોગ્ય વિલંબ થાય છે.

(iii) ECI મતદારને VVPAT દ્વારા જનરેટ થયેલ VVPAT સ્લિપને બેલેટ બોક્સમાં દાખલ કરવાની મંજૂરી આપે છે તેની ખાતરી કરવા માટે કે મતદારનો મત ‘રેકોર્ડ મુજબ’ ગણાય છે.

(iv) ECIએ VVPAT મશીનના કાચને પારદર્શક બનાવવા અને સમયગાળો એટલો લાંબો બનાવવો કે જેથી મતદાર તેમના મતને આપ્યા બાદ ડ્રોપ બોક્સમાં મુકેલા કાગળને રેકોર્ડ કરી શકે.

અરજદાર વતી વરિષ્ઠ વકીલ ગોપાલ શંકરનારાયણન અને નેહા રાઠી હાજર રહ્યા હતા.

અગાઉ, ADR દ્વારા દાખલ કરવામાં આવેલી સમાન અરજીનો જવાબ આપતાં, ભારતના ચૂંટણી પંચે તમામ VVPAT ની ચકાસણી કરવામાં વ્યવહારિક મુશ્કેલીઓનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. જસ્ટિસ સંજીવ ખન્નાની આગેવાની હેઠળની બેન્ચે, એડીઆરની અરજીની સુનાવણી કરતી વખતે 100% VVPAT વેરિફિકેશનની માંગ સામે વાંધો વ્યક્ત કર્યો હતો, અને કહ્યું હતું કે તે કોઈ નોંધપાત્ર લાભ વિના ECI પર બોજ વધારશે.