પ્રાકૃતિક ખેતી વિશેષ :અરવલ્લીના ખેડૂતો દ્વારા પ્રાકૃતિક ખેતીની સફળતા.ખેડૂતોએ પ્રાકૃતિક ખેતીને અપનાવી અને પોતાનું જીવન તેમજ પર્યાવરણને સદ્ધર બનાવ્યું…
અરવલ્લી
અહેવાલ :હિતેન્દ્ર પટેલ
પ્રાકૃતિક ખેતી વિશેષ :અરવલ્લીના ખેડૂતો દ્વારા પ્રાકૃતિક ખેતીની સફળતા.ખેડૂતોએ પ્રાકૃતિક ખેતીને અપનાવી અને પોતાનું જીવન તેમજ પર્યાવરણને સદ્ધર બનાવ્યું…
અરવલ્લી જિલ્લાના ખેડૂતો પ્રાકૃતિક ખેતીના માધ્યમથી નવી સફળતાની કથા લખી રહ્યા છે. રાસાયણિક ખેતીના નુકસાનને સમજી, આ ખેડૂતોએ પ્રાકૃતિક ખેતીને અપનાવી અને પોતાનું જીવન તેમજ પર્યાવરણને સદ્ધર બનાવ્યું છે. પ્રાકૃતિક ખેતીથી આરોગ્યમાં સુધારો થયો છે, પરંતુ ખેડૂતોની આર્થિક સ્થિતિ પણ મજબૂત બની છે.પ્રાકૃતિક ખેતીના અનેક ફાયદાઓએ અરવલ્લીના ખેડૂતોને નવી દિશા આપી છે. આ ખેતી પદ્ધતિમાં રાસાયણિક ખાતર અને જંતુનાશકોનો ઉપયોગ નહિ કરી, ગાયના છાણ, ખાતર, અને વર્મીકમ્પોસ્ટ જેવા કુદરતી સ્ત્રોતોનો ઉપયોગ થાય છે. આનાથી જમીનની ફળદ્રુપતા જળવાય છે અને પાકની ગુણવત્તામાં વધારો થાય છે. પરિણામે, બજારમાં આવા ઉત્પાદનોની માંગ વધી છે, જે ખેડૂતો માટે નફાકારક સાબિત થઈ રહી છે.
ગુજરાત રાજ્ય સરકારે પ્રાકૃતિક ખેતીને પ્રોત્સાહન આપવા અનેક પગલાં લીધાં છે. ‘બેક ટુ બેઝિક’ના આહ્વાનને અનુસરી, રાજ્યમાં મોટા ભાગના ખેડૂતો પ્રાકૃતિક ખેતી સાથે જોડાયા છે. સરકાર દ્વારા ગાય આધારિત ખેતીને પ્રોત્સાહન આપવા ગૌ-મૂત્ર અને છાણના ઉપયોગ માટે તાલીમ અને સબસિડી આપવામાં આવે છે. આઈ-ખેડૂત પોર્ટલ દ્વારા ખેડૂતોને બીજ, ખાતર અને સાધનો માટે નાણાકીય સહાય મળે છે. પ્રાકૃતિક ખેતીના ફાયદા અંગે જાગૃતિ ફેલાવવા કાર્યશાળાઓ અને પ્રદર્શનો યોજાય છે. આ પહેલથી જમીનની ફળદ્રુપતા, પર્યાવરણ સંરક્ષણ અને ખેડૂતોની આવકમાં વધારો થયો છે.
આ ખેતીથી આરોગ્યમાં પણ નોંધપાત્ર સુધારો જોવા મળ્યો છે. રાસાયણિક અવશેષો વગરના અનાજ, શાકભાજી અને ફળોનું સેવન ગ્રાહકોના સ્વાસ્થ્યને લાભ આપે છે. અરવલ્લીના ખેડૂતોનું કહેવું છે કે, “પ્રાકૃતિક ખેતીએ અમને ફરીથી પ્રકૃતિ સાથે જોડ્યા છે. અમારા પાક હવે ઝેરમુક્ત છે અને ગ્રાહકો તેની પ્રશંસા કરે છે.”પ્રાકૃતિક ખેતીએ ખેડૂતો અને પ્રકૃતિ વચ્ચે સમન્વય સ્થાપિત કર્યો છે. વૃક્ષો, પક્ષીઓ અને જીવસૃષ્ટિનું રક્ષણ કરતી આ પદ્ધતિ પર્યાવરણને સંતુલિત રાખે છે.
ગાય આધારિત ખેતી એ પ્રાકૃતિક ખેતીનું મહત્વનું અંગ છે, જે ગાયના છાણ અને ગૌમૂત્રનો ઉપયોગ કરી જમીનની ફળદ્રુપતા વધારે છે. આ પદ્ધતિમાં રાસાયણિક ખાતરોના બદલે ગાયના છાણથી બનેલું ખાતર, વર્મીકમ્પોસ્ટ અને ગૌમૂત્ર આધારિત જૈવિક જંતુનાશકોનો ઉપયોગ થાય છે. આનાથી જમીનનું સ્વાસ્થ્ય સુધરે છે અને પાકની ગુણવત્તા વધે છે. ગૌમૂત્રમાંથી બનાવેલ ‘જીવામૃત’ અને ‘બીજામૃત’ પાકની વૃદ્ધિમાં ઉપયોગી છે. આ ખેતી પર્યાવરણને અનુકૂળ હોવાથી જળ-જમીનનું સંરક્ષણ થાય છે. ખેડૂતો માટે આ ખર્ચાળ રાસાયણિક ખેતીનો સસ્તો વિકલ્પ છે, જે આર્થિક લાભ આપે છે. ગુજરાતમાં ગાય આધારિત ખેતીને પ્રોત્સાહન આપવા સરકાર તાલીમ, સબસિડી અને જાગૃતિ કાર્યક્રમો ચલાવે છે. આ પદ્ધતિ ખેડૂતો અને પ્રકૃતિ વચ્ચે સમન્વય સ્થાપી ટકાઉ ખેતીને પ્રોત્સાહન આપે છે.
જળસંચય, બીજ સંરક્ષણ અને પાક ચક્ર જેવી ટેકનિકો દ્વારા ખેડૂતો જમીન અને પાણીનો બચાવ કરી રહ્યા છે. સરકાર અને બિનસરકારી સંસ્થાઓના સહયોગથી અરવલ્લીમાં પ્રાકૃતિક ખેતીને પ્રોત્સાહન મળી રહ્યું છે, જે ખેડૂતોને આગળ વધવા પ્રેરે છે.અરવલ્લીના ખેડૂતોની આ સફળતા એક ઉદાહરણ છે કે પ્રાકૃતિક ખેતી દ્વારા આર્થિક સમૃદ્ધિ, આરોગ્ય અને પર્યાવરણનું રક્ષણ શક્ય છે. આ પહેલ બીજા ખેડૂતો માટે પણ પ્રેરણાદાયી બની રહેશે.
