સામાન્ય રીતે એવું જોવા મળે છે કે મોટાભાગની ખાનગી શાળાઓમાં ફક્ત અંગ્રેજી ભાષામાં જ શિક્ષણ આપવામાં આવે છે, માતૃભાષા પર વધુ ધ્યાન આપવામાં આવતું નથી, પરંતુ હવે સેન્ટ્રલ બોર્ડ ઓફ સેકન્ડરી એજ્યુકેશન એટલે કે CBSE એ આ અંગે એક નવી માર્ગદર્શિકા બહાર પાડી છે, જેમાં CBSE ની તમામ સંલગ્ન શાળાઓને શક્ય તેટલી વહેલી તકે વિદ્યાર્થીઓની માતૃભાષાનો નકશો બનાવવાનું કહેવામાં આવ્યું છે. હાલમાં, દેશભરની CBSE શાળાઓમાં પ્રાથમિક વર્ગોમાં અંગ્રેજી પ્રાથમિક શિક્ષણ ભાષા છે અને તમારે જાણવું જ જોઈએ કે CBSE દેશનું સૌથી મોટું સ્કૂલ બોર્ડ છે, જેની સાથે 30,000 થી વધુ શાળાઓ જોડાયેલી છે.
CBSE પરિપત્રમાં જણાવાયું છે કે રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ 2020 હેઠળ પૂર્વ-પ્રાથમિકથી ધોરણ 2 સુધીના શિક્ષણને “મૂળભૂત તબક્કો” કહેવામાં આવે છે, જેમાં બાળકોએ તેમની માતૃભાષા અથવા પરિચિત પ્રાદેશિક ભાષામાં અભ્યાસ કરવો જોઈએ. આ ભાષા, જેને ‘R1’ કહેવાય છે, આદર્શ રીતે માતૃભાષા હોવી જોઈએ.
પરિપત્રમાં વધુમાં જણાવાયું છે કે ધોરણ 3 થી 5 ના વિદ્યાર્થીઓ R1 (માતૃભાષા/પરિચિત પ્રાદેશિક ભાષા) માં શીખવાનું ચાલુ રાખી શકે છે અથવા તેમને R1 સિવાયના માધ્યમમાં અભ્યાસ કરવાનો વિકલ્પ આપવામાં આવી શકે છે. જોકે, 22 મેના રોજ જારી કરાયેલા આ પરિપત્રમાં જણાવાયું છે કે માતૃભાષામાં અભ્યાસ જુલાઈથી શરૂ થઈ શકે છે.
આ પહેલી વાર છે જ્યારે CBSE એ સંકેત આપ્યો છે કે તે તેની શાળાઓમાં માતૃભાષા આધારિત શિક્ષણ ફરજિયાત બનાવી શકે છે. અત્યાર સુધી, રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ 2020 અને શાળા શિક્ષણ 2023 હેઠળ, બોર્ડ ફક્ત સલાહકાર પરિપત્રો દ્વારા તેના ઉપયોગને પ્રોત્સાહન આપતું હતું.
હકીકતમાં, NEP 2020 અને NCFSE 2023 બંને પ્રારંભિક શિક્ષણમાં, ખાસ કરીને 8 વર્ષની ઉંમર સુધીના પાયાના તબક્કામાં માતૃભાષાના ઉપયોગની ભલામણ કરે છે. NCFSE 2023 જણાવે છે કે, ‘બાળકો તેમની માતૃભાષામાં ખ્યાલો સૌથી ઝડપથી અને સૌથી ઊંડાણપૂર્વક શીખે છે, તેથી શિક્ષણનું પ્રાથમિક માધ્યમ બાળકની માતૃભાષા અથવા પરિચિત ભાષા હશે’.
સીબીએસઈના પરિપત્રમાં, બધી શાળાઓને મે મહિનાના અંત સુધીમાં ‘એનસીએફ અમલીકરણ સમિતિ’ બનાવવાનું કહેવામાં આવ્યું છે. આ સમિતિ વિદ્યાર્થીઓની માતૃભાષા અને ભાષા સંસાધનોનો નકશો બનાવશે. તે જ સમયે, શાળાઓને ભાષા મેપિંગ કવાયત શક્ય તેટલી વહેલી તકે પૂર્ણ કરવા માટે પણ કહેવામાં આવ્યું છે.
