વિશ્ર્વ સંવાદ કેન્દ્ર -રાજકોટએ કટોકટીના ૫૦ વર્ષની કરી છણાવટ

દેશમાં જુન 25,1975 ના લદાયેલી કટોકટીને આ વર્ષે 50 વર્ષ પૂર્ણ થઈ રહ્યા છે. ભારતીય લોકશાહીનું આ કલંકિત પ્રકરણ હતું. કટોકટી સામે લોકશાહીને બચાવવા માટે અનેક લોકોએ સંઘર્ષ કર્યો, જેલવાસ વેઠ્યો, દમન અને અત્યાચારો સહન કર્યા. આ સમગ્ર કાળખંડના સાક્ષી રહેલા રાજકોટના વિરલ વ્યક્તિત્વોની અનુભવગાથા ક્રમાનુસાર રજૂ કરવામાં આવશે. આ સાથે કટોકટી અંગેનો એક લેખ પ્રસ્તુત છે.

……………………………………………..

શીર્ષક: — “સદીની સંઘટના, અર્ધીસદીની ચેતના: સમાજજાગૃતિના બે મજબૂત બિંદુ”

ઉપશીર્ષક: — 2025: RSSનાં 100 વર્ષ અને ઈમરજન્સીનાં 50 વર્ષ — ભારતના સામાજિક ઉત્થાનની ક્ષણ

મુખ્ય લેખ:

ભારતના સામાજિક વિકાસના પંથ પર ચાલતા આ યુગમાં વર્ષ 2025 એ બે ઐતિહાસિક વળાંકોનો યાદગાર પડાવ છે. એક તરફ છે રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘના શતાબ્દી વર્ષની ઉજવણી — એક એવી સંસ્થા જે શિસ્ત, સંસ્કાર અને રાષ્ટ્રનિર્માણના આધારે હવે એક પ્રબળ વિચારધારા બની ચૂકી છે. બીજી તરફ છે 1975ની ઈમરજન્સીનાં પચાસ વર્ષ — ભારતના લોકશાહી ઈતિહાસમાં એક એવું અંધકારમય પ્રકરણ, જેણે દેશના જનમાનસને આત્મપરીક્ષણ અને સામાજિક ચેતનાની જાગૃતિની દિશામાં દોર્યું.

– RSS – રાષ્ટ્રીય ઉજાસનો પ્રવાહ

1925માં ડૉ. હેડગેવાર દ્વારા સ્થપાયેલો રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ માત્ર સંગઠન નહીં, પણ એક વિચારોનો પ્રવાહ છે. ગામડાંથી શહેર સુધી, વિદ્યામંડળથી સેવા કાર્ય સુધી અને ઘરની ઓરડીથી રાષ્ટ્રીય ચિંતન સુધી સંઘ વિચારની પહોંચ આજે સ્પષ્ટ છે. શિસ્ત, સંસ્કાર અને સેવાનો સંદેશ આપતો સંઘ, યુવાનોમાં રાષ્ટ્રાભિમાન જાગૃત તો કરે જ છે, સાથે તેઓમાં પોતાના આગવા વ્યક્તિત્વની ઓળખ અને સમાજ પ્રત્યેની જવાબદારીની ભાવનાનું સિંચન પણ કરે છે.

– ઈમરજન્સી સમયે અંધકારમાંથી પ્રગટી જ્યોત

1975ની ઈમરજન્સી એ માત્ર રાજકીય ઘટનાક્રમ નહોત, તે આખા દેશ માટે એક ચેતવણી હતી. જ્યારે સમાજના આગેવાનોને દબાણમાં લાવીને, તેમના અવાજને રૂંધી નાંખવામાં આવ્યો. જ્યારે નાગરિક અધિકારો છીનવાયા અને સરકારના વિરોધમાં ઉઠતા દરેક અવાજોને દબાવી દેવામાં આવ્યા — ત્યારે જ સમાજે ગંભીરતાપૂર્વક આવા અનેક પ્રશ્નોના સંઘર્ષ વચ્ચે નવી જાગૃતિથી ઉકેલને જન્મ આપ્યો.

સાંસ્કૃતિક અને રાજકીય બંને મંચો પર જ્યારે બળવાનો પડકાર ઊભો થયો, ત્યારે સમાજના અંદર રહેલા ‘જાગૃત નાગરિક’એ પોતાનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ દર્શાવ્યું.

જાગૃતિનું સંધિબિંદુ

RSS અને ઈમરજન્સી — બે વિપરીત દિશા હોવા છતાં, બંનેએ સમાજમાં એક ઊંડો સ્વયંભૂ અલખ જગાવ્યો છે. એકે દેશભાવના અને સંસ્કૃતિની જાગૃતિ નિર્માણ કરી છે, તો બીજાએ લોકશાહી માટેની ચેતના, સરમુખત્યાર શાસન સામે અવાજ અને ન્યાય માટે સંઘર્ષ શીખવ્યો.

આ બંને પ્રસંગો ભારતીય નાગરિકોને એ સંદેશ આપે છે કે – ” સંગઠિત સમાજથી પરમ વૈભવશાળી રાષ્ટ્ર નિર્માણનો વિચાર ભારતીય પરંપરા છે, તેમ ઈમરજન્સી ના બોધપાઠ થી આપણાં નાગરિક અધિકારો અને જવાબદારી બન્ને વધુ સારી રીતે સમજી શકાય છે.”

નિષ્કર્ષ: 2025નું વર્ષ એ ઉત્સવનો નહીં, ઉદ્દબોધનો અવસર છે. આજે, જ્યારે વિશ્વ ભારત તરફ આશાભરી નજરે જોઈ રહ્યું છે, ત્યારે આ બે ઐતિહાસિક કડીઓ આપણને પાછળ જોઈ આગળ વધવા પ્રેરણા આપે છે. RSSના 100 વર્ષ અને ઈમરજન્સીના 50 વર્ષ એ ભારતની સામૂહિક ચેતનાની જાગૃતિ, નાગરિક તરીકે આપણી જવાબદારી અને સામાજીક સમરસતા માટેના સંકેત છે.

______________________

– જગત વ્યાસ

રાજકોટ મહાનગર પ્રચાર પ્રમુખ

રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ